Култура

Националниот сојуз на слепите на Република Северна Македонија денеска ја промовираше аудиокнигата „Ова не е крај“ посветена на Тоше Проески, како и звучното месечно списание „Панорама“, кое е гласник на Сојузот за информирање на слепите и слабовидните лица од земјава и од регионот.

Министерот за култура Хусни Исмаили посочи дека Министерството со години ја поддржува издавачката дејност на Националниот сојуз на слепите и оти посветено работат на спроведување на политиките за надминување на различностите, за кршење на бариерите, на намалување на границите и на разликите помеѓу луѓето од каков било вид.

На свеченоста во Националниот сојуз на слепите, организирана по повод 15 октомври-Светскиот ден на Белиот стап се обрати претседателот на Сојузот, Жарко Селковски, а беа промовирани и последните броеви од списанието „Панорама“, соопшти Министерството за култура.

Пишувам со светлината, а тоа е така затоа што сум посветен на фотографијата, збор кој доаѓа од грчките зборови фото (photos) што значи светлина и графија (graph) што значи цртање со линии или пишување, појасни грчкиот кинематографер Јоргос Арванитис, годинашниот добитник на златна „Камера 300“ за животно дело.

На мастерклас во Битола, Арванитис потсети на своето легендарно тандем-партнерство со режисерот Тео Ангелопулос, како и преселбата во 1989 година во Франција, негова втора професионална татковина.

-Во филмовите каде јас сум кинематографер, за ниту една фотографија не користам дополнително светло, затоа што верувам дека добрата фотографија не се прави со многу светлo, напротив таа се прави со добра организација и користење на природната светлина. Често предавам, давам лекции за осветлување, зборувам за осветлувањето во филмовите. Пишувањето со светлината според мене е уметност, вештина…истакна Арванитис.

Јоргос Арванитис од 1991 година е член на Француското друштво на кинематографери, често е наградуван, а попознати негови одличја се награда за најдобра камера на Меѓународниот филмски фестивал во Торонто и на Европскиот филмски фестивал во Брисел. Од оваа 2019 година, Арванитис е и претседател на Грчкото друштво на кинематографери.

Наградата златна „Камера 300“ на француско-грчкиот кинемататографер Јоргос Арванитис ќе му биде врачена в сабота на свеченото затворање на јубилејниот, 40. ИФФК „Браќа Манаки“ во Битола.

Италијански, француски, латино и џез-звуци  се на програмата на петтиот концерт „Мала Италија патува” кој ќе се одржи вечер од 19.30 часот на отворено на платото пред Националната опера и балет.

Изведувач и иницијатор на проектот е Павле Камилоски кој пред публиката ќе настапи со шансони, канцони и  познати џез-песни.

Покрај проекциите, кои почнуваат од 10 часот наутро и траат сè до полноќ, на фестивалот „Браќа Манаки“ се одржуваат и голем број други дополнителни настани.

Фестивалската публика денеска имаше уникатна можност да проследи мастер-клас со водечкиот светски кинематографер Едвард Лакман, лауреатот на годинешното јубилејно издание на „Браќа Манаки“, модериран од неговиот колега и стар пријател на фестивалот, Најџел Волтерс, од кинематограферската асоцијација ИМАГО.

Предавањето на Лакман не го пропушти ниту Фатих Акин, кој дојде да чуе повеќе детали од мајсторот на камерата.

Денешниот мастер-клас беше вистински разговор меѓу големите затоа што присуствуваа и режисерот Џим Шеридан и британскиот кинематографер Џон Метисон, двапати номиниран за „Оскар“, за филмовите „Гладијатор“ и „Фантомот од операта“.

Лакман, пак, изрази посебна почит кон кинематограферските величини во публиката – фестивалски гости, како Пол Рене Ростад и Рајнер Клаусман.

Публиката што ја исполни малата сала на Центарот за култура до последното место на почетокот од мастер-класот имаше шанса да види репрезентативен видеоклип со сцени од десетина филмови потпишани од Лакман како кинематографер.

Тој работел со водечките филмски автори на преминот на двата века, како Тод Хајнс, Вим Вендерс, Фолкер Шлендорф, Урлих Зајдл…

Лакман е роден во Њу Џерси, САД, и како млад посетувал уметничко училиште, а потоа посериозно се заинтересирал за филм.

„Почнав да снимам документарци, а дури и ми плаќаа за тоа“, Лакман низ шега се присети за своите почетоци во филмот.

Еден од неговите први документарци бил за дом за лекување зависници од дрога во САД, а следните 3-4 години години работел како оператор-снимател на втората камера на филмските сетови. Снимањето и режирање документарни филмови му останале посебна љубов и страст.

„Пристапот на камерата во документарците е поинаков од играните, но има случаи, како во филмовите „Експорт-импорт“ и „Рај: љубов“ на Урлих Зајдл, чиј кинематографер бев јас, каде што тешко можете да повлечете линија меѓу фикцијата и документарното“, посочи Лакман.

На прашањето на модераторот Волтерс за неговите почетни искуства со европскиот филм, Лакман посочи дека најпрвин бил заинтригиран од филмовите на италијанскиот неореализам.

Интересни беа и неговите размислувања за црно-белиот и филмот во боја.

„Црно-белата филмска лента функционира со поинакво зрно и експозиција на фотографијата. Денес можете да снимите филм во боја, а потоа во студиските лаборатории со дигиталната техноилогија да го направите црно-бел, но нема да го добиете истиот ефект“, вели Лакман.

Тој вчера имаше и средба со студентите, на која зборуваа за стручните аспекти на кинематограферската работа.

Синоќа, во популарната битолска „Магаза“ се одржа презентација на кратки филмови од филмскиот фестивал „Мекал“ од Барселона, а претходно публиката таму можеше да ја види и селекцијата на кратки филмови од фестивалот во Познањ, Полска. Со овие два фестивала „Браќа Манаки“ од оваа година почна соработка и веќе имаше своја презентација во Полска.

Александар Трајковски ја промовира својата книга „Музиката во македонскиот игран филм: од Фросина до Лазар“, која е прва пообемна музиколошко-филмолошка анализа на македонскиот игран филм.

Вечерва, публиката во Битола премиерно ќе го види филмот „Медена земја“, кој се прикажува во рамките на фестивалската програма.

Во Галеријата Ем-Си во Њујорк в сабота ќе биде отворена изложба на уметничкиот проект „1/2 Состојба“ на уметницата Михаела Јовановска во соработка со видео авторката Вероника Камчевска.

„1/2 Состојба“ е мултимедијален проект поврзан со истражување на тема родовата нееднаквост и нејзините релации. Концептот објаснува емоција која се стреми кон тоа нејзината форма да стане целина.

Проектот го прикажува надворешното влијание за нееднаквоста што го моделира битието како крајно отсутно во идејата да се биде човек.

Мултимедијалниот проект „1/2 Состојба“ ќе биде изложен до 30 септември. Изложбата е поддржана од Министерството за култура на Македонија.

Михела Јовановска работи во Националната галерија на Македонија како соработник за визуелни уметности и дизајн. Таа е мултимедијален уметник со главен фокус на уметничка инсталација. Нејзините дела досега се изложувани на повеќе групни и на пет самостојни изложби, локално и меѓународно, вклучувајќи ги и Галеријата Ем-Си во Њујорк, Прима центарот во Берлин, КИЦ во Софија, Галеријата Лауба во Загреб, „Миодраг Дадо Џуриќ“ во Цетиње, скопска Мала станица, Национална галерија – Скопје, Биеналето на млади и Музејот на современа уметност во Скопје.

Денешниот фестивалскиот ден на „Браќа Манаки“ поминува во знакот на средбата со славниот режисер Фатих Акин и неговиот кинематографер Рајнер Клаусман. Пред специјалната проекција на неговиот најнов филм „Златна ракавица“, која се одржа синоќа во Центарот за култура во Битола, голем број негови обожаватели дојдоа да се поздрават и да се сликаат со својот омилен режисер. Тој пред проекцијата се заблагодари на фестивалот „Браќа Манаки“ за поканата и рече дека првите сцени се снимени во еден кадар. Особено беше воодушевен што и Едвард Лакман дојде на проекцијата, па му се обрати од сцената.

-Мене ми е голема чест што филмот „Златна ракавица“ ќе биде прикажан на ИФФК „Браќа Манаки“. Ед Лакман е моја инспирација и би сакал да кажам дека вашата работа како филмски творец беше инспирација конкретно за овој филм бидејќи една од актерките од филмот „Paradise love“ ја избрав да глуми во овој филм. Има многу да се зборува за кадрите, снимањето, времетраењето на снимањето, но гледајте на него како на студентски филм и уште повеќе како на спорт, рече Акин.

Денес напладне под модераторство на Гена Теодосиевска се одржа мастер-клас со исклучителните гости на 40 издание на „Браќа Манаки“, режисерот Фатих Акин и кинематограферот Рајнер Клаусман, кои работат како тандем повеќе од 15 години. Заради големиот интерес на филмофилите и почитувачите на делата на овие врвни мајстори на филмот, закажаната средба во Малата сала на Домот на културата беше префрлена во Големата сала, па околу 200 присутни можеа да ги слушнат мислењата на Акин и Клаусман и да дебатираат со нив по синоќешната проекција на нивниот најнов наслов, контроверзниот треш-хорор „Златна ракавица“.

Акин и Клаусман имаат снимено 8 играни филмови како тандем, почнувајќи од „Солино“ во 2002 година, „Со глава низ ѕид“, „Работ на рајот“, „Соул кичен“, „Раз“, „Збогум Берлин“ и „Од никаде“. Акин како режисер има освојувано награди на престижните фестивали во Венеција, Кан, Берлин…, Клаусман пак е многу добро познато име во светот на кинематографијата со „Падот“ на Оливер Хиршбигл (сторија за последните денови на Хитлер со извонредниот Бруно Ганц) – последнава деценија и пол снима исклучително само со Акин. Во 2017 година ја доби „Сребрената камера 300“ на „Браќа Манаки“ за „Од никаде“, а минатата година беше член на жирито за филмовите во компетиција.

Сите 16 романи на академик Божин Павловски во една едиција насловена „Романи создадени отаде морињата“ објавија МАНУ и „Матица македонска“, по повод 60 години творештво на авторот.

Едицијата е во обем од 6 200 страници и ги содржи сите 16 романи што Павловски ги создал творејќи во далечни земји. Содржи и 16 есеи од познати македонски и српски книжевни теоретичари.

Меѓу објавените романи, 11 освоиле значајни меѓународни и домашни признанија, како Интербалканската награда за книжевност во Грција, наградата „Екселзиор” за унапредување на европската проза во Романија, меѓународната награда „Арка” во Србија, нашата државна награда „11 Октомври”, Рациновото признание, наградите „Стале Попов” и „Духовен воин”…

Божин Павловски за своето богато творештво ја добил и наградата „11 Октомври” за животно дело, а за својата културна дејност е одликуван со Орден заслуги за народ. Повеќе од 30 години тој го координира излегувањето на двата македонски неделни весника во Австралија.

Во рамките на ИФФК „Браќа Манаки“, со почеток од 19.00 часот, ќе се одржи македонската премиера на играниот филм „Отворена врата“ во режија на Флоренц Папас. Продуцент на филмот е Bunker Film+ од Албанија (Ено Милкани), а како копродуценти се јавуваат Circle Film од Косово (Бесник Крапи), Lupin Film од Италија (Рикардно Неро) и Авард Филм и Видео од Македонија (Владимир Стојчевски и Горан Стојилковиќ).

Како македонски дел од екипата во проектот учествуваат и актерот Висар Вишка, композиторот Александар Пејовски, Фејми Даут како прв асистент на камера, дизајнерот на звук Игор Поповски од студиото Аудиохаус, заедно со целосната екипа на секторот звук составена од Ристо Алчинов, Илија Цветковски, Драган Спасов, Ненад Стефаноски и Леотрим Вока.

Проектот, кој својата светска премиера ја имаше пред еден месец во Главната програма на Сараевскиот Филмски Фестивал, е реализиран со поддршка на Националните филмски центри на Албанија и Косово, како и со поддршка на Еуримаж.

Во старото градско јадро на Старата скопска чаршија на 16, 17 и 18 септември (понеделник, вторник и среда) ќе се одржи традиционалната манифестација „Звуците на чаршијата”, чија цел, веќе неколку години, да ја заживее чаршијата преку концерти од сите жанрови, перформанси, фолклорни настапи, поезија, ликовна колонија и презентација на стари занаети. Старото јадро е културен и духовен споменик на градот, а намерата на организаторите е да се врати духот на занаетите, барем на оние што останале до денес.

„Звуците на чаршијата” е мултимедијална и мултикултурна манифестација, која годинава се одржува по 13 пат, со идеја да потсети на заборавената традиција, да оживее некои недоволно посетени простори на Скопје и да придонесе кон еманципација на културно неизградените средини. Таа придонессува кон континуираните активности на градот Скопје и Културно-информативниот центар – Скопје за ревитализација на Старата скопска чаршија.

Согласно таквите настојби, и овојпат е направена богата културно-забавна програма чија цел е да ги анимира посетителите на овој дел од градот.

Манифестацијата почнува на 16 септември (понеделник) во 14 часот на плоштадот Скендербег со настанот „Старата скопска чаршија во делата од литературните творци”.

Во 18 часот на Камениот мост ќе биде поставена изложба на фотографии на чаршијата, дела на Арбнора Мехмети и Зоран Шекеров. Во 17 часот на плоштадот Скендербег ќе настапат културно-уметничките друштва „Илирида”, „Студио фолклор”, „Јени Јол” од Скопје и „Шамикуќет” од Урошевац. Потоа од 19 часот ќе настапи „Емин Салихи бенд” во состав: Хана Палоши, Филонид Алиу, Доника Домазети. Во 19 часот во КИЦ – Скopje изложба ќе има „З.У.К. Силиндарт”, а во 20 часот на плоштадот Скендербег со солистички изведба ќе се претстави гитаристот Артан Кастрати. Во 20 часот на истото место е балетската изведба на претставата „Сон”, а во 21, 20 часот ќе насрапи „Кода бенд”. Во 21 часот во паркот на Скопското кале ќе се одржи кино под отворено небо со проекција на филмот „Враќање” на Кастриот Абдули.

На 17 септември (вторник) во 20 часот на платото пред Универзитет на Југоисточна Европа во програмата се проектот „Деструкција ритам” на уметникот Исмет Рамиќевиќ и музика од Сецко Хаџиќ. Во 21 часот ќе се одржи концерт на Камениот мост, плоштад Филип Втори, на диџеј Електрон, Тамара Тодевска, Ил Лимани, Дафина Зечири, Сафи и диџеј Гик, и Луми Би и диџеј Флоу. Третиот ден 18 септември (среда) на истото место во 21 часот е концертот на диџеј Пити, Канита Сума, Линдон Бериша и Елвана Џата
– Фестивалот е првиот чекор што град Скопје го направи во 2006 година како иницијатива за заживување на чаршијата. Изменетото работно време и забраната за движење на возила по улиците на чаршијата, пак, придонесоа таа да стане најфереквентното место во градот во кое доаѓаат да се забавуваат граѓани од сите националности – вели директорката на Културно информативниот центар, Сермине Пурини.

Изминативе години на „Звуците на чаршијата” учествуваа многу познати пејачи, уметници, танчери, аниматори, познати групи, македонски, албански, турски, ромски, во духот на идејата на манифестацијата, да биде мултикултурна. КИЦ – Скопје, освен на реномирани уметници им дава шанса и на дебитанти, кои токму тука, на ова место, на оваа манифестација ја започнале својата кариера.

– Целта на проектот е презентација на различните традиционални уметности, традиции и култури во Македонија. Со еден збор ова е зближување и подобро запознавање меѓу етникумите во земјата, значи доближување до граѓаните преку културата – велат организаторите.

Продуцентската куќа „Сестри и брат Митевски”, како македонски продуцент почна со снимањето на филмот „Сирена во Париз”. Се работи за белгиско-француско-македонска копродукција, мјузикл и еден од најочекуваните кинематографски настани во Франција, во режија на Матијас Малзју, француска музичка суперѕвезда.

Како што соопштија денеска Агенцијата за филм и Продуцентската куќа „Сестри и брат Митевски”, во филмот игра шпанската актерка Роси Де Палма, ѕвезда на европската кинематографија, музата на Педро Алмодовар, која минатиот викенд пристигна во Битола на снимање.

Снимањето на „Сирена во Париз” во нашата држава ќе се одвива шест седмици, од кои една во Битола, во битолската клиничка болница. „Д-р Трифун Пановски” каде веќе интезивно се снима, а останатото време во Скопје, во студиото „3ХФХ”. Потоа целата екипа продолжува со снимање во Франција.

Како дел од актерската екипа е и  Ерик Кантона, француски актер и поранешен фудбалер на Манчестер Јунајтед, кој ќе дојде на снимањето во Скопје. Во филмот играат и Лабина Митевска, Роман Борaнжи, Алексис Михалик, Никола Авине, Лара Бејер и други.

Снимател на филмот е Белгијката Виргиние Сант Марин, која веќе има традиција на успешна соработка со продуцентската куќа „Сетри и Брат Митевски”. Таа во нашата земја ги снимаше и двата филма на Теона Стугар Митевска, „Јас сум од Титов Велес” и „Господ постои, името му е Петрунија”.

Филмот е продуциран и ќе биде дистрибуиран од СОНИ, а македонски продуцент е Лабина Митевска, со Продуцентската куќа „Сестри и брат Митевски”.

Агенцијата за филм истакнува дека покрај сите други карактеристики кои ја прават Република Северна Македонија привлечна дестинација за снимање, многу важна е и успешната примена на мерката за право на поврат на вложените средства која, како што се наведува во соопштението, всушност привлекува големи филмски имиња да соработуваат со македонски филмски професионалци.

На почетокот на октомври се очекува во нашата земја да дојде и телевизиската продукција „Нетфликс” за да снима дел од новата мини серија „Во ноќта”.

Од утревечер, 14 септември до 21 септември годинава, Битола ќе биде во центарот на филмските збиднувања. Друштвото на филмски работници ќе одбележи голем јубилеј, 40 издание на ИФФК „Браќа Манаки”. Свеченото отварање ќе биде во знакот на Педро Алмодовар, односно со неговиот нов филм „Болка и слава”. На Фестивалот ќе приуствува и реномираниот шпански кинематографер и прв пријател на режисерот Педро Алмодовар, Хозе Луис Алкаине.